2. Οι σωστές προϋποθέσεις τής προσκυνηματικής περιηγήσεως
Σήμερα όπως έχει παρατηρηθή ο γενικός τουρισμός «αποτελεί μιά πολυεθνική καί πολυδιάστατη βιομηχανία, ένα σημαντικό στοιχείο κοινωνικής, πολιτισμικής, πολιτικής καί οικονομικής πραγματικότητος τής εποχής μας» (Γ. Τσέτσης). Πρόκειται γιά μιά βιομηχανία τουριστική πού απασχολεί έναν στούς κάθε εννέα κατοίκους τής γής καί αποφέρει πολλά κέρδη, όπως γιά παράδειγμα τό 2005 ανέρχονταν σέ 3,5 τρισεκατομ. δολ. (π. Γ. Τσέτσης). Μέσα σέ αυτή τήν πολυεθνική καί πολυδιάστατη βιομηχανία εντάσσεται καί ο θρησκευτικός τουρισμός πού γίνεται αφορμή γιά πλουτισμό πολλών παραγόντων.
Είναι ευνόητον ότι η προσκυνηματική περιήγηση δέν είναι εύκολη πράξη, γιατί εγκυμονεί καί πολλούς κινδύνους, όταν δέν διοργανώνεται κατάλληλα. Μπορεί νά ωφελήση καί νά βλάψη τούς προσκυνητές.
Κάνοντας λόγο γιά προσκυνηματική περιήγηση, εννοούμε κυρίως τρία πράγματα. Πρώτον, αυτούς πού διοργανώνουν τέτοιες εκδρομές-περιηγήσεις, δεύτερον, τό πρόγραμμα τών περιηγήσεων καί τρίτον, τούς χώρους πού φιλοξενούν τούς προσκυνητές.
Η Εκκλησία πρέπει νά ενδιαφέρεται ιδιαίτερα καί γιά τούς τρείς αυτούς παράγοντες, γιατί δέν πρέπει νά βλέπη τόν άνθρωπο ως μιά ατομική μονάδα, ούτε ως αντικείμενο εκμεταλλεύσιμο, αλλά ως πρόσωπο τό οποίο ενδιαφέρεται νά αντιμετωπίση τήν μοναξιά ή νά ικανοποιήση άλλες εσωτερικές αναζητήσεις.
Σέ Ιερατική Σύναξη πού έγινε στήν Ναύπακτο αναλύθηκε όλο αυτό τό φαινόμενο, επειδή πολλές Ενορίες ή Πρακτορεία διοργανώνουν εκδρομές μέ θρησκευτικό περιεχόμενο ή πολλές Ενορίες καί Μοναστήρια υποδέχονται τέτοιους εκδρομείς. Μεταξύ τών άλλων κατέληξα στά εξής συμπεράσματα.
Πρώτον, όσοι διοργανώνουν προσκυνηματικές περιηγήσεις πρέπει νά προετοιμάζουν καλά τήν ομάδα τών ανθρώπων καί τόν σκοπό τής εκδρομής. Βεβαίως, κάθε εκδρομή έχει καί ψυχαγωγικό σκοπό, αλλά δέν πρέπει νά παραβλέπωνται οι πνευματικές καί υπαρξιακές αναζητήσεις τών ανθρώπων. Μεταξύ τών προσκυνητών πρέπει νά υπάρχη ομοιογένεια, γιατί διαφορετικά θά υπάρξουν προβλήματα.
Δεύτερον, τό πρόγραμμα πρέπει νά είναι προσεγμένο καί νά ανταποκρίνεται στίς αναζητήσεις τών ανθρώπων. Ο υπεύθυνος τής προσκυνηματικής περιηγήσεως πρέπει νά είναι κατάλληλα προετοιμασμένος γιά νά ενημερώνη γιά τήν ιστορία τού τόπου, τήν σχέση μέ τά πρόσωπα πού πέρασαν από τόν τόπο εκείνο καί μέ τήν σύγχρονη ζωή.
Τρίτον, οι άνθρωποι πού υποδέχονται τούς προσκυνητές στά διάφορα κέντρα, θά πρέπει νά κάνουν τό έργο τους μέ πολλή αγάπη, νά προσφέρουν ό,τι είναι καλύτερο γι' αυτούς καί νά είναι προετοιμασμένοι μέ τό κατάλληλο υλικό, ώστε νά ωφελήται ποικιλοτρόπως ο προσκυνητής.
Επομένως, όλοι κατά διαφόρους τρόπους είμαστε αναμεμειγμένοι στόν λεγόμενο θρησκευτικό τουρισμό, είτε διοργανώνουμε τέτοιες περιηγήσεις είτε υποδεχόμαστε, οπότε καί πρέπει νά είμαστε έτοιμοι νά βοηθούμε τούς ανθρώπους καί νά τούς εισάγουμε στήν ιστορία, τόν πολιτισμό τού τόπου, στίς παραδόσεις του καί στήν σύγχρονη ζωή.
Γιά τό έργο αυτό χρειάζεται ιδιαίτερο μεράκι καί έμπνευση, γιατί δέν μπορούμε νά παραβλέψουμε τίς ανάγκες καί τίς δυνατότητες τού συγχρόνου ανθρώπου. Εάν τούς παλαιότερους χρόνους οι άνθρωποι μετακινούνταν μέ τόσες δυσκολίες αυτό πολύ περισσότερο γίνεται στήν εποχή μας.
3. Η προσκυνηματική περιήγηση στήν Ναυπακτία
Θά περιορίσω τόν λόγο μου κυρίως στήν Επαρχία τής Ναυπακτίας, τήν οποία τόσο αγαπούμε καί ενδιαφερόμαστε γιά τήν ποιοτική της αναβάθμιση.
Η Ναυπακτία, όπως είναι γνωστόν, είναι ένας χώρος πού συνδυάζει ομορφιά καί παράδοση, πολιτισμό καί σύγχρονη ζωή. Επειδή έχω επισκεφθή τά Ζαγοροχώρια καί τό Πήλιο, αισθάνομαι ότι η Ορεινή Ναυπακτία είναι κάτι μεταξύ αυτών τών δύο, γι' αυτό καί είναι μιά περιοχή μέ μεγάλο φυσικό πλούτο καί ομορφιά.
Συγχρόνως, έχει καί πολύ μεγάλη πολιτιστική καί εκκλησιαστική παράδοση. Άλλωστε η Εκκλησία, όπως καί η θρησκεία, είναι τό κέντρο τού πολιτισμού, κατά τόν Max Weber. Θεωρώ ότι ο θρησκευτικός τουρισμός στήν Ναυπακτία θά πρέπει νά συνδυάζη τρία στοιχεία, τά μνημεία, τήν σύγχρονη εκκλησιαστική ζωή καί τήν διαχρονική παράδοση.
Διασώζονται μέχρι σήμερα πολλά καί θαυμαστά μνημεία τέχνης, όπως είναι η Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας, πού ιδρύθηκε τόν 15ο αιώνα, η Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου τής Βομβοκούς πού ανοικοδομήθηκε τόν 17ο αιώνα, η Παναγία η Παναξιώτισσα στήν Γαυρολίμνη, η οποία είναι έργον τέχνης τού 11ου αιώνος καί πολλά άλλα διασωθέντα ή ερειπωμένα μοναστικά κέντρα, όπως ο Άγιος Δημήτριος Κρυονερίων, η Παναγία η Καβαδιώτισσα, η Αγία Σωτήρα στό Χρύσοβο, η Παναγία Φιλοθέου Νεοκάστρου κλπ. Σημαντικό μοναστικό κέντρο είναι τό σπήλαιο τού Αγίου Νικολάου Βαράσοβας, πού είναι σπάνιας μορφής Εγκλείστρα πού διασώζει στοιχεία ζωής από τόν 9ο μέχρι τόν 18ο αιώνα καί όλο τό μοναστικό καί ασκητικό συγκρότημα τής Βαράσοβας.
Έχουν δημοσιευθή διάφορα βιβλία μέ τήν ιστορία τών μοναστικών αυτών κέντρων καί σέ αυτό χρωστούμε ευγνωμοσύνη στόν Καθηγητή κ. Αθανάσιο Παλιούρα, στόν κ. Χαράλαμπο Χαραλαμπόπουλο, τήν κ. Ευγενία Χαραλαμποπούλου καί τήν Εταιρεία Ναυπακτιακών Μελετών γιά τήν μεγάλη τους προσφορά, αλλά καί σέ άλλους συγγραφείς. Πρέπει νά διαβάζουμε όλα αυτά τά κείμενα γιά νά μάθουμε τήν ιστορία τού τόπου καί τών μνημείων.
Πέρα από αυτό, πρέπει η προσκυνηματική περιήγηση νά έχη επαφή μέ τίς εκκλησιαστικές τελετές πού γίνονται στά μνημεία αυτά, ήτοι θείες Λειτουργίες στίς πανηγύρεις τους, ιερές Παρακλήσεις στά θαυμαστά προσκυνήματα πού διατηρούνται, αγρυπνίες κλπ. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα στήν Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας. Επίσης, τουλάχιστον μιά φορά τόν χρόνο γίνεται μιά κατανυκτική θεία Λειτουργία στό σπήλαιο τού Αγίου Νικολάου Βαράσοβας μέ πολύ κόσμο. Χαίρομαι κάθε χρόνο πού ανέρχομαι στό σπήλαιο καί πατώ σέ χώρους πού ποτίσθηκαν μέ ασκητικούς αγώνες καί ιδρώτες. Βέβαια πρέπει νά δοθή ιδιαίτερη προσοχή στόν χώρο αυτό, νά γίνη προσβάσιμος καί νά αρχίσουν αναστηλωτικές εργασίες.
Ακόμη ο λεγόμενος θρησκευτικός τουρισμός περιλαμβάνει καί τήν συμμετοχή σέ πολιτιστικές δραστηριότητες τίς οποίες διοργανώνουν οι πολιτιστικοί Σύλλογοι τούς καλοκαιρινούς μήνες κατά τίς πανηγύρεις τών Ιερών Ναών. Μόνο πού θά πρέπει νά προσέχουν νά μήν αλλοιώνουν τόν χαρακτήρα τών θρησκευτικών αυτών εκδηλώσεων καί νά μήν δημιουργούν ρύπανση τού περιβάλλοντος χώρου, ακόμη καί ηχορύπανση.
Πάντως, θά πρέπει όλοι νά δραστηριοποιηθούν περισσότερο γιά τήν αξιοποίηση καί ενεργοποίηση αυτού τού νέου φαινομένου, τής λεγόμενης προσκυνηματικής περιήγησης ή θρησκευτικού τουρισμού. Θά πρέπει νά αναβαθμισθή εκκλησιαστικά καί πολιτιστικά.