Του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ.κ. Ιεροθέου

1. Ορολογία τού φαινομένου
Η αγγλική λέξη turism δηλώνει αυτόν ο οποίος μετακινείται από τόπο σέ τόπο κυρίως γιά ψυχαγωγικούς λόγους. Από τήν κίνηση αυτή δημιουργήθηκε η φράση «θρησκευτικός τουρισμός».
Πρόκειται γιά μετακίνηση προσώπων καί ομάδων γιά θρησκευτικούς λόγους. Η έκφραση θρησκευτικός τουρισμός «χρησιμοποιήθηκε γιά πρώτη φορά τό 1937 από τήν Κοινωνία τών Εθνών, τήν προκάτοχο τού Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) προκειμένου όπως χαρακτηρισθούν εκείνοι πού αποδημούσαν πρός ξένους τόπους γιά ένα διάστημα περισσότερο τών 24 ωρών» (π. Γεώργιος Τσέτσης).
Έχει διαπιστωθή ότι οι πρώτοι περιηγητές-τουρίστες ήταν οι Χριστιανοί, οι οποίοι περιφέρονταν σέ διάφορους εκκλησιαστικούς χώρους, κυρίως όμως στούς Αγίους Τόπους, γιά νά προσκυνήσουν τά μέρη εκείνα όπου έζησε, σταυρώθηκε, τάφηκε, αναστήθηκε καί αναλήφθηκε ο Χριστός καί όπου έζησε καί η πρώτη Χριστιανική Εκκλησία, καθώς επίσης καί μέ μοναστικά κέντρα στά οποία ζούσαν Άγιοι, γιά νά τούς ρωτήσουν διάφορα θέματα πού τούς απασχολούσαν. Διάφορα κείμενα τά οποία έχουν διασωθή, όπως τό Γεροντικό, ο Ευεργετινός κ.ά. είναι χαρακτηριστικά αυτής τής νοοτροπίας.
Οι μετακινούμενοι χαρακτηρίζονταν ως απόδημοι, διότι έβγαιναν από τούς δήμους καί οδοιπόροι, διότι οδοιπορούσαν μέ τίς δύσκολες τότε συνθήκες. Είναι γνωστό τό λεγόμενο Οδοιπορικό τής Αιθερίας από τήν Δύση, πού ήταν μιά μοναχή τού 5ου αιώνος, η οποία επισκέφθηκε τούς Αγίους Τόπους καί έγραφε τίς εντυπώσεις της από τίς περιηγήσεις στήν Γερόντισσά της.
Αυτές τίς μετακινήσεις συναντούμε καί σέ άλλα θρησκεύματα γιά ανάλογους σκοπούς.
Σήμερα έχουν προταθή άλλοι καλύτεροι ορισμοί, πού αποδίδουν περισσότερο τήν πραγματικότητα. Θεωρείται ότι αντί τού θρησκευτικού τουρισμού καλύτερος ορισμός είναι η έκφραση «προσκυνηματική περιήγηση», πού δηλώνει μιά μετακίνηση καί περιήγηση από τόπο σέ τόπο, όχι χάριν ψυχαγωγίας, αλλά χάριν προσκυνήσεως.
Εφέτος επισκέφθηκα τούς Αγίους Τόπους μέ μιά ομάδα από τήν Ναύπακτο καί μού έκανε εντύπωση ότι ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλος χρησιμοποίησε τόν όρο «προσκυνηματική θεωρία». Η λέξη θεωρία δηλώνει τήν όραση-θέα τών προσκυνημάτων καί η λέξη προσκυνηματική είναι ένδειξη σεβασμού στά σεβάσμια μέρη. Κατά τήν ομιλία του ανέφερε ότι παλαιότερα οι προσκυνητές πού έρχονταν στά Ιεροσόλυμα είχαν έντονα προσκυνηματικά ενδιαφέροντα καί όταν επέστρεφαν στά χωριά τους, τούς υποδέχονταν μέ πολύ ενθουσιασμό καί τούς ευλαβούνταν επειδή αξιώθηκαν νά μείνουν στούς τόπους εκείνους πού έζησε ο Χριστός. Οι προσκυνητές εθεωρούντο ιερά πρόσωπα, γι' αυτό τούς χαρακτήριζαν χατζήδες. Αυτό τό διεπίστωσα στό πρόσφατο ταξίδι μου στήν Τιφλίδα, πρωτεύουσα τής Γεωργίας, αφού οι προσκυνητές ζούσαν μέ τίς αναμνήσεις τους από τούς Αγίου Τόπους.
Επομένως, περισσότερο πρέπει νά χρησιμοποιήται ο όρος προσκυνηματική περιήγηση καί ειδικά γιά τούς Αγίους Τόπους προσκυνηματική θεωρία, παρά θρησκευτικός τουρισμός. Ωστόσο όμως πολλοί μετακινούνται καί μέ τήν έννοια πού προσδιορίζει ο θρησκευτικός τουρισμός, οπότε χρησιμοποιείται καί αυτός ο όρος.