Η ορεινή Ναυπακτία αποτελείται από ένα σύμπλεγμα παραδοσιακών χωριών και γραφικών οικισμών, που περιβάλλονται από ψηλά βουνά, άγρια φαράγγια, πυκνά δάση βελανιδιάς, ελάτων, και καστανιών, ενώ το πλούσιο φυσικό περιβάλλον συμπληρώνουν, πηγές με τρεχούμενο νερό και παραδοσιακές βρύσες σε πλατείες και δρόμους.
Επίσης, η ορεινή Ναυπακτία περιβάλλεται από δύο μεγάλα ποτάμια τον Μόρνο ανατολικά και τον Εύηνο δυτικά, που «προσφέρουν» τα νερά τους για την υδροδότηση της Αττικής.
Στην αρχιτεκτονική δόμηση των χωριών της ορεινής Ναυπακτίας είναι χαρακτηριστικές οι επιδράσεις από τη λαϊκή αρχιτεκτονική της Ηπείρου, που επεκτείνεται στα πέτρινα γεφύρια και στους γραφικούς νερόμυλους.
Το υλικό με το οποίο είναι κτισμένα τα περισσότερα σπίτια στη Ναυπακτία είναι, συνήθως, ο σχιστόλιθος, δηλαδή πέτρα σκληρή και ανθεκτική.
Τα βυζαντινά μνημεία χαρακτηρίζουν την ιστορία της περιοχής, ενώ από την ίδια εποχή αναπτύχθηκαν η μεταξουργία, η βυρσοδεψία, η κεραμουργεία, η ξυλογλυπτική, η χρυσοχοΐα, η χαλκουργία, και άλλες μορφές οικοτεχνίας.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, αναπτύχθηκε και η παιδεία, με την γνωστή σχολή της Λομποτίνας, όπου δίδαξε ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός.
Η αύξηση του αριθμού των επισκεπτών, οδήγησε στην ανάπτυξη των τουριστικών υποδομών, που μπορούν να προσφέρουν πολλές επιλογές για μία άνετη διαμονή και διασκέδαση. Άλλωστε, κοντά στην ορεινή Ναυπακτία βρίσκονται δύο μεγάλοι οδικοί άξονες, η εθνική οδός Πατρών - Αθηνών και η εθνική οδός Αντιρρίου - Ιωαννίνων, που ενώνονται με την γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου.
Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ναυπακτίας, Γιάννης Τσώτας, μιλώντας στο ΑΠΕ - ΜΠΕ τονίζει ότι «και οι τρεις πρώην δήμοι Αποδοτίας, Πλατάνου και Πυλλήνης, διαθέτουν αξιόλογους προορισμούς αναψυχής και τουριστικές εγκαταστάσεις, σε συνδυασμό δε με τις ανάλογες υποδομές της ευρύτερης περιοχής της πόλης της Ναυπάκτου, αποτελούν μία τουριστική περιοχή, πραγματικό καύχημα όλων των Ναυπακτίων».
Όπως λέει ο κ. Τσώτας, «η περιγραφή του ζητιάνου από τον Ανδρέα Καρκαβίτσα, για πολλές δεκαετίες, παρέπεμπε σε μία δήθεν, αποκλειστική, απασχόληση μεγάλου αριθμού φτωχών κατοίκων της ορεινής Ναυπακτίας, στους οποίους αποδιδόταν ότι ήταν επαγγελματίες ζητιάνοι». Σημειώνει ότι «οι δεκαετίες της μεταπολεμικής περιόδου έως σήμερα ανέτρεψαν το σκηνικό αθλιότητας της ελληνικής υπαίθρου, όσο βεβαίως και των αστικών κέντρων. Σήμερα ο επισκέπτης της ορεινής Ναυπακτίας έχει να αποτυπώσει μία τελείως διαφορετική πραγματικότητα, άσχετη εντελώς με την εποχή πριν από πενήντα χρόνια».
Χαρακτηριστική είναι βεβαίως σήμερα η μείωση του πληθυσμού των ενηλίκων, αφού μεγάλος αριθμός χωριών είναι εντελώς ακατοίκητα, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες.
Είναι όμως εξίσου γεγονός ότι ολόκληρη η Ναυπακτία και ιδιαίτερα η ορεινή, εξαιτίας του ιδιαίτερου φυσικού πλούτου, που διαθέτει, και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας των κατοίκων της, έχει μετατραπεί σ' ένα πολύ αξιόλογο τουριστικό προορισμό ικανό να καλύψει σε άριστο βαθμό όλες τις σύγχρονες τουριστικές απαιτήσεις.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σοβαρά βήματα για την ανάπτυξη της ορεινής Ναυπακτίας αναφέρει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο δήμαρχος Ναυπάκτου και διευθύνων σύμβουλος της «Αιτωλικής Αναπτυξιακής», Γιάννης Μπουλές, ενώ παράλληλα εκφράζει την αισιοδοξία του, για συνέχιση της ανάπτυξης, παρά την οικονομική κρίση.
«Μέσω της υλοποίησης του προγράμματος "Leader" έγιναν έργα με τη συνεργασία του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, για την ανάπτυξη των τουριστικών υποδομών, ώστε να καταστεί δυνατή η προσέλκυση επισκεπτών. Επίσης, έγιναν έργα για την ανάδειξη της τοπικής αρχιτεκτονικής, όπως για παράδειγμα τη διατήρηση παραδοσιακών νερόμυλων, μονοπατιών, γεφυριών κ.α», τονίζει.
Όσον αφορά τον μελλοντικό σχεδιασμό ο κ. Μπουλές επισημαίνει ότι «έχουμε πολλά ακόμα να κάνουμε. Έτσι με βασικό εργαλείο και πάλι το πρόγραμμα "Leader", προγραμματίζονται και άλλα έργα για την ανάπτυξη των υποδομών της ορεινής Ναυπακτίας και σε αυτό συμβάλλει και η ενοποίηση της Ναυπακτίας μέσω του "Καλλικράτη"».
Επίσης, σημειώνει ότι θα διεκδικηθούν αντισταθμιστικά οφέλη για την περιοχή από τη μεταφορά των νερών του Ευήνου και του Μόρνου στην Αττική. Μάλιστα γι' αυτό τον σκοπό θα γίνουν συζητήσεις με την ΕΥΔΑΠ.
Ξεκινώντας το οδοιπορικό στην ορεινή Ναυπακτία πρώτος σταθμός είναι η Άνω Χώρα. Αποτελεί, ίσως, τον πιο σημαντικό πόλο έλξης για τους επισκέπτες, αφού χαρακτηρίζεται, ως ένα από τα ομορφότερα χωριά. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 1.050 μ., ενώ περιβάλλεται από ορεινούς όγκους και δάση. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Μεγάλη Λομποτινά και υπήρξε σημαντικός οικισμός από το 15ο αιώνα.
Η Τερψιθέα, είναι ένα χαρακτηριστικό ρουμελιώτικο χωριό, κτισμένο σε υψόμετρο 800 μ. Τα σπίτια απλώνονται αμφιθεατρικά και διαθέτουν μοναδική θέα προς τις γειτονικές βουνοκορυφές.
Το χωριό Αμπελακιώτισσα απλώνεται στις βορειοανατολικές πλαγιές του βουνού Αη-Λιάς και περιβάλλεται από δάση. Από το χωριό διέρχεται ο ποταμός Κότσαλος, που είναι παραπόταμος του Ευήνου. Πήρε το όνομά του από το ομώνυμο μοναστήρι που βρίσκεται στην περιοχή και χρονολογείται από το 1455. Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε στο σημείο, όπου κτίστηκε το μοναστήρι, προέρχεται από τα Αμπελάκια Θεσσαλίας.
Τα Κρυονέρια είναι κτισμένο στη βορειοδυτική πλαγιά του Φτεροπύργου και πήρε το όνομά του από τα κρύα νερά που ρέουν στην περιοχή.
Από τα αξιοθέατα της περιοχής ξεχωρίζει το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου, που βρίσκεται στη μέση της πλαγιάς Αετόραχης και ιδρύθηκε το 1805.
Η Αράχοβα είναι κτισμένη στην πλαγιά της «Κοκκινιάς», σε υψόμετρο 960 μ. και συνδυάζει φυσική ομορφιά και γραφικότητα.
Το χωριό Κλεπά είναι κτισμένο σε υψόμετρο 825 μ. και περιβάλλεται από τα ελατοσκεπή βουνά των Βαρδουσίων, της Γραμμένης Οξιάς, της Σαράνταινας, του Τσεκουριού και του Κοκκινιά. Χαρακτηριστικό του είναι τα άφθονα τρεχούμενα νερά, ενώ ο χείμαρρος Μέγα Ρεύμα χωρίζει το χωριό σε δύο τμήματα.
Ο Πλάτανος είναι κτισμένος στην πλαγιά του βουνού «Αλωνάκι», σε υψόμετρο 880 μ. Χαρακτηριστικά του χωριού είναι τα πέτρινα σπίτια με τις κεραμιδένιες στέγες και οι λιθόστρωτοι δρόμοι. Ο Πλάτανος κτίστηκε γύρω στο 1630 και γνώρισε μεγάλη ακμή από τα μέσα του 20ου αιώνα. Μάλιστα, για ένα μικρό χρονικό διάστημα στο χωριό έμεινε ο ήρωας της επανάστασης Γεώργιος Καραϊσκάκης.
Το χωριό Ελατού, είναι αμφιθεατρικά κτισμένο στα κατάντη του βουνού Κερασοβούνι σε περιοχή πολύπλοκη και δύσβατη με βαθιές χαράδρες και ποικίλη διαμόρφωση του εδάφους, στην οποία συντελεί η εναλλαγή του ασβεστόλιθου και του φλύσχη.
Κοντά στο γραφικό χωριό Λιμνίστα βρίσκεται η Ιερά Μονή της Βαρνακόβης. Στο Μοναστήρι, ο επισκέπτης θα προσκυνήσει τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.
Στο χωριό Αναβρυτή βρίσκεται το σπήλαιο της Δρακότρυπας, ένα αληθινό μνημείο της φύσης με λαμπερούς σταλαχτίτες και σταλαγμίτες, λίμνες, και υπόγειο ενεργό ποτάμι.
Γνωστές από την αρχαιότητα οι ιαματικές πηγές στα Λουτρά στάχτης, ενώ στην κοιλάδα Πόριαρη ο επισκέπτης θα δει το πέτρινο μονότοξο γεφύρι στον Κάμπο Σίμου, το πετρόκτιστο γεφύρι της Πωγωνιάς στον Κότσαλο και το γεφύρι στης γριάς το Ρέμα, που κτίστηκε το 1907.
Στον Παλαιόπυργο, λόγω των πολλών νερών, αναπτύχθηκαν γύρω στους δώδεκα νερόμυλους. Από αυτούς οι οκτώ αναγνωρίσθηκαν το 1996 ως διατηρητέα μνημεία. Πρόκειται για αντιπροσωπευτικό δείγμα κτιρίων ειδικής χρήσης σημαντικά για τη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής, ενώ αποτελούν μαρτυρία της βιοτεχνικής δραστηριότητας και της οικονομικής ζωής της περιοχής.
Στο χωριό Φαμίλα οι ρεματιές Καλαγκούρα είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικές για την αγριάδα τους, ενώ υπάρχουν αρκετές σπηλιές και μικροί καταρράκτες.
Στην ορεινή Ναυπακτία υπάρχουν και άλλα χωριά και οικισμοί που αξίζει κανείς να επισκεφθεί και να απολαύσει από κοντά το μεγαλείο και την άγρια ομορφιά της φύσης.
Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ